Cinema | Revista de cultura e sociedade

Ou os primeiros pasos dun xigante do cine

Autor: Phillip Jeffries

Cando un pensa en Christopher Nolan o normal é que á mente acudan películas coma a triloxía de Batman, Orixe ou Interstellar. Que un pense nesa gran figura, o director amado e odiado a partes case iguais, que resulta innegable que, actualmente, se atopa entre o máis destacado do cine, sendo un dos escasos realizadores aos que a xente sabe que está indo a ver cando acode a unha sala de cine. Alguén único, e das persoas que máis chama á atención dende a súa posición tralas cámaras.

Pero antes de todo iso houbo un inicio. De forma previa a acadar a cima cinematográfica, de ter fama e da chegada das películas con presupostos de case infinitos millóns de dólares, había xa un director diferente. Sen dúbida algunha, un apaixonado do cine que rematou chegando ao máis alto deste mundo grazas a esta paixón que sentía, e seguro que continúa a sentir, por esta forma de arte, pois se algo chama a atención no seu caso, se alguén ponse a ler acerca da súa vida, é que non tivo ningunha formación con respecto ao mundo cinematográfico.

De forma curiosa, e a pesar de que todo o relacionado coa cinematografía xa dende a súa infancia non deixou nunca de interesarlle, Nolan estudou literatura inglesa, aínda que o fixo dunha maneira peculiar: Levando a cabo os seus estudos, de forma concreta, na University College de Londres, pois tiña cámaras de 16 mm e mesas de montaxe á disposición dos alumnos, así coma unha asociación de cine, da que en moi pouco tempo converteuse en presidente.

Será neste período cando comece a dar os seus primeiros pasos máis serios cunha cámara entre as mans, tras levar xa dende neno collendo a Super 8 do seu pai, gravando as súas primeiras curtametraxes, que le rematarán conducindo a Doodlebug (1997), curto predecesor da película da que neste texto falaremos e no que xa comeza a plasmar as súas inquietudes, coma a opresión psicolóxica ou a identidade.

E destes case que xogos iniciais salta á súa primeira longametraxe, Following (1998), protagonista, coma dicíamos, deste artigo.

A película narra a historia de Bill (Jeremy Theobald, que tamén protagonizou o curto mencionado anteriormente), quen, ante a falta de inspiración no seu intento por converterse en escritor, decide seguir a persoas aleatorias pola rúa, buscando que as súas historias lle aporten algo sobre o que escribir. E, coma non podería ser doutra maneira, isto non lle irá todo o ben que espera.

A premisa da que parte xa é interesante de por si, e dende o primeiro momento dámonos conta de que tal punto de inicio abre a porta a infinitas posibilidades.

Nun dos seus seguimentos termina coñecendo a Cobb, alguén cunha filosofía de vida moi particular: Entra nas casas das persoas para facer algo máis que roubar, indo máis alá, xa que o que busca é desordenar a vida desta xente, nun intento porque sexan conscientes de que poden perder, en calquera momento, o que dan por seguro, seguindo as súas palabras, sendo necesario aquí comentar a curiosidade de que este personaxe comparte nome co que máis tarde interpretará DiCaprio en Orixe, tratándose en ambos casos de ladróns, cun deles roubando en casas alleas e o outro na mente das persoas, introducíndose nos seus sonos, nunha coincidencia que, claramente, non é tal. Coma é máis que evidente, as cousas para o noso protagonista non volverán a ser o mesmo tras este acontecemento.

Following chama a atención xa dende o seu póster, co personaxe de Bill en medio dunha multitude e a frase “You’re never alone”, agarrándote xa dende o primeiro momento e non soltándote ata o final, con ese xiro de guión nos últimos compases da película, que, pese a sempre haber estado presente no mundo do cine, púxose tan de moda a finais dos noventa e principios dos dous mil, chegando a uns niveis estratosféricos e alcanzando o seu punto álxido en O sexto sentido (1999), de M. Night Shyamalan, repetíndoo Nolan tamén no seu segundo proxecto de longa duración, Memento (2000).

Nesta primeira longametraxe podemos apreciar xa algunhas das características do cine do británico que, posteriormente, o levarían ao máis alto da industria cinematográfica. O mellor exemplo é que estamos ante unha película non lineal, con distintos espazos temporais que terminan confluíndo, sendo o espectador o que ten que encaixar as pezas do que está a ver. Tamén vemos certas influenzas do cine de Lynch neste, aínda novo naquel entón (estrea esta película con tan só 28 anos), director, sendo recoñecida anos máis tarde polo realizador a importancia que David tivo na súa obra.

A película, rodada en 16 mm e en branco e negro, conta con apenas 6000 dólares de presuposto, o que afectará a todos os niveis. Xa para empezar, todas as persoas involucradas son amigos, incluíndo tamén a algún familiar (caso de John Nolan, tío do realizador, e que interpreta ao oficial de policía), o que fará que as rodaxes só se puideran levar a cabo nos fins de semana, pois esta xente tiña que seguir cos seus estudos / traballos, resultando en que o tempo de gravación se prolongue ao longo dun ano, conseguindo dous ou tres minutos de película cada vez que conseguen reunirse. Outro exemplo o temos no aproveitamento total da luz natural, ao non poder dispor de equipos de iluminación, ao igual que dos fogares dos colaboradores, empregados como localizacións, tendo que sacar Nolan a súa mellor versión ante estes recursos tan limitados.

Entre este equipo de case que improvisados intérpretes nos atopamos cos tres protagonistas da longametraxe, que levan a cabo o seu traballo ás mil marabillas: Alex Haw (Cobb), na que sería a súa única participación nunha película, levando a cabo un traballo espectacular; Jeremy Theobald (Bill) e Lucy Russell, que é a que peor se desempeña deste grupo, aínda que sen facelo mal, e en gran parte por culpa do propio director, que lle da un personaxe que cae en todos os tópicos do cine negro.

Unha das cousas que máis chama a atención, sobre todo se temos en conta a grandilocuencia pola que Nolan caracterizaría posteriormente os seus proxectos, é a súa corta duración, con apenas 69 minutos, pode que nun intento por non arriscar e ir ao seguro, cunha historia moi ben contada de principio a fin que, realmente, non necesitaba máis, cun guión intelixentísimo, sen fallos que salten á vista de maneira evidente, xogando cos varios arcos temporais que terminan confluíndo xa mencionados anteriormente e cos cambios físicos dos personaxes coma pista para que o espectador saiba en que tempo se atopa, dotando a todo o conxunto dun ritmo do máis interesante, rematando o visto cun dos seus habituais trucos, encarnado neste caso na desaparición de Cobb entre a multitude.

Following é a primeira longametraxe do director británico, e a que a día de hoxe, coa xente tan interesada na figura de Nolan, esa da que case todo o mundo coñece a súa existencia, pero tamén á que practicamente ninguén concedeulle o tempo de vela. Unha pequena xoia oculta na filmografía do director e auténtica obra mestra, na miña máis que humilde opinión, que toda persoa, tanto se gusta do cine do británico coma se non, debería ver. O que chegaría despois, xa todos o sabemos, sendo isto, por dicilo en termos cinematográfico, unha especie de prólogo.

Sen dubida algunha, o máis xenuíno e, para min, do mellor que ten na súa filmografía, fascinándome Memento, parecéndome O cabaleiro escuro unha obra mestra e considerando Dunkerque un dos maiores espectáculos que de forma recente puidéronse ver en pantalla grande. Do resto da súa filmografía, especialmente dalgunhas películas que sé que contan con bastante respaldo, a pesar de haber tamén un número moi grande de detractores entre os que me atopo, prefiro non dicir nada neste texto.

Esta Following ten algo especial, que vai moito máis alá do tan perigoso clixé de “obra real porque está feita con pouco presuposto” (que tamén aproveito para comentar que poucos razoamentos hai tan absurdos). Non. É moito máis, e de verdade que merece a pena pasar pola súa curta duración para descubrilo.

Toda unha ensinanza de vida por parte dun home de 90 anos

Autor: Phillip Jeffries

Harry Dean Stanton era un actor único e irrepetible, ao igual que unha persoa diferente. Eterno secundario de Hollywood (Alien, o octavo pasaxeiro; A última tentación de Cristo ou O padriño II), o intérprete nunca protestou pola inxusta situación na que sempre se atopou. Ao longo da súa extensa carreira participou nunhas 250 películas e 50 series, tendo só a ocasión de protagonizar (ata a chegada desta formidable Lucky) unha delas, que foi a marabillosa París, Texas (polo que estamos ante un absoluto pleno en canto a longametraxes de calidade protagonizadas pola súa parte). Nin a súa prodixiosa actuación neste último dos mencionados proxectos abriulle as portas dos roles principais.

Ao outro lado da cámara, John Carroll Lynch. Outro eterno secundario do cine estadounidense, con participación en películas coma Fargo, Zodiac, Shutter Island ou Gran Torino, e que decide pasarse á dirección por primeira vez con este proxecto.

O resultado: Lucky, unha perfecta mostra, en tan só 88 minutos, de coma afrontar o derradeiro tramo da vida cunha integridade que pon a pel de galiña, ao mesmo tempo que toda unha ensinanza sobre como vivir, tendo que ser un ancián de 90 años quen veña a ensinalo.

Falar desta película é facelo, ao 100%, dun marabilloso Harry Dean Stanton, capaz de cargar por si só con todo o peso da longametraxe. O actor atopábase practicamente retirado cando lle ofrecen a película, pero acepta facer o papel porque ve no guión (elaborado por dous amigos íntimos del, coma eran Logan Sparks e Drago Sumonja, e que o fixeron pensando expresamente na súa persoa) moitas cousas que encaixan con el e que lle gustaría dicir. Harry Dean Stanton é Lucky, e viceversa. Porén, e ao mesmo tempo, non son a mesma persoa. A película non trata da súa vida, pero si hai moitos elementos persoais, coma a súa participación na Segunda Guerra Mundial, o seu gusto polo tabaco ou os concursos televisivos e a súa filosofía de vida. Poderíamos dicir que supón unha especie de continuación, aínda que agora no campo da ficción, do mostrado no documental Harry Dean Stanton: Partly fiction, sobre a figura do actor.

Nun acercamento máis á persoa real, pola pantalla pasaranse David Lynch (que foi amigo próximo na realidade do actor e do propio Lucky na pantalla, e co que traballou en proxectos coma Twin Peaks, Unha historia verdadeira ou Inland Empire) ou Tom Skerritt, que aparece interpretando a un, ao igual que o noso protagonista, veterano de guerra co que charla un rato nun bar, sendo un antigo coñecido do actor na vida real, non compartindo pantalla ambos dende Alien.

O personaxe, que non podería estar mellor retratado, é absolutamente único. O guión non precisa en ningún momento de darlle algunha característica que o faga máis adorable, nin nada polo estilo, de forma que sexa máis fácil que guste entre o gran público. O espectador empatiza con el por, precisamente, a súa forma de ser, non resultando necesario facer ningún tipo de engadido artificial. E o resultado final é do que non hai, dando lugar a un ser humano auténtico, que a persoa que o ve pode crer que é real, e cunha humanidade, a pesar da dureza coa que Lucky parece revestirse, que desborda polos catro costados, sendo a mellor mostra disto cando acude a unha tenda de animais e merca unha caixa de grilos porque eles son o que o resto das persoas adquire para alimentar ás mascotas.

A película deixa momentos deses que, directamente, quedan para sempre na memoria, coma cando Harry comeza a cantar o clásico Volver, volver, composto por Maldonado, tendo a súa versión máis relevante na interpretación de Vicente Fernández, nun momento que nos leva a pensar, de forma directa, na súa interpretación, guitarra nas mans, de Red River Valley en Twin Peaks.

Así coma outros máis estrafalarios, os cales normalmente chegan da man do personaxe interpretado por David Lynch, que non podería ser máis coma el mesmo, e que participou no proxecto por petición expresa de Harry.

E, por suposto, nunha película desta temática, non poderían faltar as reflexións existenciais, nas que unha tartaruga é a mellor metáfora sobre a vida que un poida imaxinar, nunha longametraxe protagonizada por un ateo de 90 anos convencido de que ao final todo desvanécese e ao outro lado non hai nada agardando.

Nunha desas arrepiantes casualidades, Harry morrería en setembro de 2017, tan só dúas semanas antes de que a película se estrease (aínda que o actor sempre asegurou que non vía as longametraxes nas que aparecía). Aínda con esas, e malia o que poida parecer, este proxecto non é a derradeira actuación do actor, pois participaría de forma posterior en Frank and Ava e no retorno de Twin Peaks, pero si poderíamos dicir que é o traballo co que realmente despediuse do mundo, e non podía facelo sen ser, por unha vez máis, o auténtico protagonista da función.

Lucky non vai de nada e, ao mesmo tempo, vai de todo, facendo unha marabillosa reflexión sobre a vellez e como afrontala con madurez e sabedoría, tratando o tema da morte dunha forma moi honesta, aportando tamén unha visión diferente da vida e de coma nos relacionamos cos outros. A película, coma dicíamos, supuxo o estreo do director (o cal non ten ningún parentesco co propio David Lynch) tralas cámaras, quen afrontou o proxecto dunha forma moi persoal, pois el mesmo vírase afectado de forma recente polo falecemento da súa nai e toma, ademais, a decisión de incluír ao seu pai, de 88 anos, na longametraxe (é un dos homes do bar). A delicadeza e o coidado cos que todo está feito de principio a fin dan boa conta disto.

En definitiva, estamos ante unha película fermosa, protagonizada por un personaxe que sabe que o seu tempo se esgota, ao que lle está a dar vida un dos mellores actores estadounidenses da historia, xa con 90 anos, e igualmente consciente da situación na que se atopa, decidindo ambos vivir ata o final, sabedores de que ao outro lado non agarda nada. Harry Dean Stanton estaba a despedirse da vida, de si mesmo e de todos os espectadores, resultando isto en que todos os que vexan a longametraxe acaben coa pel de galiña. Non importa que os grandes estudos, ao igual que as entregas de premios, foran inxustos con el (se xa o feito de que nunca optara a un Oscar é impresionante, máis aínda tendo en conta a anteriormente citada París, Texas, que por esta Lucky tampouco recibira a atención dos académicos é xa para directamente renderse con respecto a eles), pois sempre gozou da estima do resto de actores (nos anos 70, Jack Nicholson deixaba gravadas as súas iniciais, H.D.S., en todos os sets de rodaxe nos que participaba, por exemplo) e do recoñecemento do público, que é o que ao final importa.

Grazas por todo e descansa en paz, Harry Dean Stanton.