Cinema | Revista de cultura e sociedade

O CLAN VALENCIANO QUE INSPIROU AO CREADOR DE “EL PADRINO»

Autor: David Sabucedo

“Coma moitas persoas facían cousas malas,
pero iso non os convertía en malvados”
(Mario Puzo)

En 1968, cumpridos xa os 48 anos, o escritor italo-americano Mario Puzo era un novelista que non deixaba de loitar para saír adiante. As súas dúas primeiras obras, The Dark Arena (1955) e The fortunate Pilgrim (1965), foran catalogadas coma clásicos e tiveran boa acollida mais non lle reportaran gran beneficio, apenas cinco mil dólares cos que non era capaz de manter a súa familia. Un ano despois a sorte mudoulle, a súa nova novela catapultaríao ao éxito e consagraríao tanto no eido da literatura coma do cine, aquela obra titulouna The Godfather, chamada en España, El Padrino.

O «Literato da Mafia»

Seguro que se a calquera persoa pregúntanlle quen é Mario Puzo case ningunha sabería responder, mais se lle preguntan por El Padrino a maioría, aínda que non vira o filme, sabería de que lle están a falar. Esta inmortal saga de Coppola, baseada na súa novela, levou dous premios Oscar á mellor película (El Padrino e El Padrino II), e Puzo foi premiado con dous Oscar coma co-guionista das mesmas, foi nominado pola terceira parte pero desta vez non tivo fortuna.

oscar-a-mario-puzo — Mario Puzo posa co Oscar (Corbis Bettman)

As súas obras inspiradas no mundo da Hampa déronlle o sobrenome de “Literato da Mafia”, pero este era un mundo que lle espantaba. Súa compañeira Carol Gino dicía que non se parecía ás súas personaxes: “a lealdade, a bondade e a compaixón das súas personaxes eran un reflexo da súa propia personalidade, non o era a maldade, este derradeiro aspecto viña dos seus pesadelos non dos seus soños”. El mesmo dicía que a súas novelas eran unha versión romántica do mundo criminal.

Unha das paixóns de Puzo era a historia do Renacemento italiano. No ano 1983 realizou unha viaxe ao Vaticano, e quedou tan fascinado polo que viu que decidiu facer unha novela deste estado.

A primeira familia do crime

Mario cría que os Papas eran os primeiros Dons, é dicir, os primeiros xefes dos clanes mafiosos de Italia, e o máis importante de todos eles fora Alexandre VI, patriarca da familia Borgia.

O autor sentía gran fascinación por esta familia orixinaria de Valencia, tanto que as súas historias inspiráronlle para elaborar as súas novelas. Estaba convencido que foran a primeira familia criminal da historia.

Alexandre VI naceu en Xátiva no ano 1431 co nome de Rodrigo, era membro da familia Borja, que en século e medio deu a historia dous Papas e un santo: San Francisco de Borja e os pontífices Calixto III e o propio Alexandre.

rodrigo-borgia — Retrato de Alexandre VI.

Cando se trasladou a Roma o seu apelido foi italianizado coma Borgia. En 1492 é proclamado Papa, comezando unha carreira na procura de levar a súa familia ao cumio do poder político en Italia.

Pese a ser crego Rodrigo tivera catro fillos os que recoñecera e trasladara con el ó Vaticano: Juan, César, Lucrecia e Jofre, estes serán unha das principais ferramentas das que se valerá o pontífice para acadalos seus soños de poder. O exemplo máis claro dáse ca súa filla Lucrecia, que foi casada ata catro veces por mor dos pautos políticos que máis lle conviñan ao seu pai.

A cambiante política de alianzas dos Borgia valeulle a esta familia que seus inimigos crearan unhas serie de bulos que remataron dando vida á lenda negra que hoxe acompaña seu nome. En 1497 Alexandre racha o pauto de matrimonio entre Lucrecia e Giovanni Sforza de Milán, aos 16 anos a rapaza xa se divorciara dúas veces, o Papa acusou ao seu xenro de impotente e homosexual para invalidar o casamento. Isto fixo que os Sforza responderan a súa vez con outra acusación: segundo eles Rodrigo Borgia e seus fillos, Juan e César, mantiñan unha relación incestuosa con Lucrecia e obrigárona a separarse porque Rodrigo queríaa só para el. O certo é que o propio Pontífice non axudou a rematar cas faladurías da xente, xa que pouco despois do seu divorcio súa filla quedou embarazada e daba a luz a un neno, o que se coñeceu coma o Infante Romano; o pobo de Roma atribuíulle a paternidade a Alexandre, e este non só non o negou senón que contribuíu a alimentar máis o conto dicindo que ese neno era de seu fillo César.

César Borgia

Lucrecia Borgia

A violencia non podía faltar no currículo deste clan. O veleno era unha arma moi empregada por eles, falábase do Veleno Borgia, un bebedizo letal cuxa receita era unha creación familiar gardada con gran segredo. Neste eido o membro que máis destacou foi César, o bautizo de sangue desta personaxe seica foi a morte de seu irmán Juan, que en 1498 aparece acoitelado no río Tíber; outro familiar que sufriu as iras do Duque Valentinois (título co que se lle coñecía) foi seu novo cuñado Afonso de Aragón, a penas un ano despois de que casara ca irmá de César, este ordénalles a uns sicarios que o apuñalen ata a morte. César, pese a ser unha persoa celosa e envexosa, era un gran xeneral, coma capitán dos exércitos pontificios realizou exitosas campañas militares en Italia. Este triunfos fixeron que Maquiavelo se inspirase nel para escribir O Príncipe.

O propio final deste clan non podía ser outro que violento. En 1503 tras acudir a unha cea con outros cardeais o Papa caeu enfermo e morreu. César, que tamén fóra, enfermou pero deuse recuperado. Coma os modernos Boss ou Dons da mafia o seu reinado foi corto pero intenso, e coma unha especie de xustiza poética foi o veleno, súa arma favorita, o que lle puxo fin.

Uns vellos compañeiros de viaxe.

Para Mario Puzo estas historias eran ouro e fonte de inspiración. El e a súa compañeira, Carol Gino, comentaban xuntos as aventuras desta familia, incluso o escritor chegou a recrear algunha delas e adaptounas ás súas novelas. El tiña a súa propia opinión dos membros do clan: Lucrecia era unha boa rapaza; César era un patriota que quería ser un heroe; e Alexandre un pai compracente, un home de familia.

mario-puzo_carol-gino — Mario Puzo e súa comapañeira Carol Gino.

Cando sufriu un infarto en 1992 retirouse a Malibú, alí recuperouse escribindo sobre os Borgia. Ese libro foi o proxecto da súa vida pero sempre o aprazaba, xa que dicía que non quería desprenderse daqueles personaxes. Un bo amigo del, o historiador Bert Fields, que o tiña asesorado sobre o Renacemento sempre que o vía preguntáballe sobre a novela: “Cando vas publicalo libro dos Borgia?”

Nos seus derradeiros anos de vida ofrecéronlle axudarlle a rematalo libro, mais el non quería axuda de ninguén. Poucos días antes de morrer diante da súa moza, Carol, sacou un feixe de folios amarelos do derradeiro caixón de seu escritorio, ela pensou que eran apuntamentos da súa última novela, Omertà, recentemente publicada, pero aquelo era o traballo dos Borgia, a paixón de toda unha vida. El deullos e fíxolle prometer que remataría o libro, xa que despois do que lle tiña axudado ela sabía tanto dos Borgia coma el mesmo. En 2001, dous anos despois da morte de Puzo, saía a luz The Family, a historia da primeira familia criminal, os Borgia.

Para saber máis:

Mario Puzo, Los Borgia. Ed. Planeta, Barcelona 2006

“ Non trato de describir o futuro. Trato de prevelo”

Ray Bradbury

Atopámonos en Francia, o 28 de decembro do 1895 , o Gran Café de París acolle a primeira proxección cinematográfica da historia onde un grupo de trinta e tres curiosos serán os únicos afortunados en asistir a tamén a primeira proxección pública dos irmáns Lumiere. Os antecedentes do cine atópanse na fotografía , Niepce e Daguerre van a ser os iniciadores do experimento fotográfico tendo en consideración o fenaquistiscopio creado no 1832. Investiga o propio Niepce co seu procedemento ao iodo o cal permitía fixar ás imaxes coa axuda de vapores de mercurio. O cine e a fotografía unidos nunha aleación necesaria, van a crear un novo tipo de arte que lle abre as portas a nova creación e “Frabrica de soños” , un filme de George Méliès que prognostica a súa expansión e interese por todo o globo , un mundo de posibilidades que Stanley Kubrick desenrolaría xa nos anos cincuenta como aquelo que por escrito e por pensado tamén pode ser filmado; acandando así a máxima expresión a cargo da ilusión e a apertura mundial das posibilidades inconfesables e novas revelacións sen límites na relación da realidade-maxín universal e que van a acadadar agora un novo participante; o denominado cuarto poder logo da definición básica de Montesquieu sobre os poderes executivo, lexislativo e xudicial e que se consolida e evoluciona no noso século na nova definición en referencia a internet que se encadraría no termo de quinto poder.

Na actualidade, o cuarto e quinto poder únense coma único motor da evolución, únicos recursos inapelables da sociedade civilizada e que ,polo tanto , en referencia ao título do artigo , convídanos a reflexionar sobre a influencia histórica da imaxinación no receptor que está vendo cine ou que observa unha serie fotográfica buscándolle un sentido. A loanza ( moitas veces subconsciente) do suxeito pasivo a imaxe na que se quere reflexar, imaxe na que se quere converter, un alter-ego acadable que se nos presenta no espectáculo audiovisual coma un suxeito separado do seu producto en saturación de contidos sen carga reflexiva se a vista e o pensamento non están educados. O cine na súa prehistora que se relaciona xa co mito da caverna de Platón e pasa polas sobras chinas garda moito de imaxinación no espectador ou polo menos unha vontade e un respeto a representación da imaxinación en vivo. O cine independente pola súa parte como cine de creacción alternativa para un público outsider, non precisa da inmediatez do filme holliwoodense , a candencia permítelle ao espectador crear novos pensamentos , reflexionar por fin e manter un lazo moi estreito entre a trama e suxeito e polo tanto entre a imaxe e a imaxinación. O suxeito da nosa era perde a súa relación co retrato , coa clásica forma de representación individual na pintura de maneira definitiva e que hoxe realizase nunha sobre-exposición da propia imaxe e a unha reiterada pérdida da intimidade , todo elo normalizado , consentido e derivado na asimilación do home como documento.

Argumentar pois en relación aos magnates da comunicación o pretencioso intento de eliminar a literatura da imaxe de raiz sen máis método que a saturación de contidos de esa orde na nosa actividade diaria. Os totalitarismos xa non se acadan soamente coa opresión e o monopolio da violencia, se non que manteñen unha relación estreita coa tecnoloxía dos fogares no occidente sendo os obxetivos; diminuír a sorpresa no individuo en clara idiosincrasia narcisista, converter polo tanto o espectáculo na derradeira realidade ou negar a propia realidade converténdoa en imaxe, todo o contrario que propuña Platón no mito da Caverna xa mencionado. En referencia a estes suxeitos que ostentan o control audiovisual e das redes sociais“ Sobre os sabios famosos” aos que me refiro na retórica nietzscheana , e que se podería aplicar nas reglas da industria de masas do audiovisual na actualidade, sedúcenos o filósofo alemán:.. ¡oh sabios famosos! por que no habeis servido a la verdad ,si no al pueblo y a la supersticion del pueblo..“.. el espiritu libre, el enemigo de los estorbos, el que no adora y el que frecuenta las selvas es aborrecido por el pueblo como el lobo por los perros” ..Quereis dar verdad a vuestro pueblo en veneración.. a afirmanción é clara en canto a individualidade que debe rachar co concepto de espectáculo como promotor da vida socialmente dominante , da propaganda masiva e da publicidade que trama no seu fondo converter a imaxe en única verdade establecida, entendendo como establecida aquela imaxe que a sociedade prefire en lugar da realidade , a copia en lugar do orixinal ou a apariencia ao ser como afirmaba Fuerbach.

Pablo Gómez Portas