“Naquel tempo aqueles crimes cargados de aleivosía

era para eles motivo de ruín gloria”

Anselmo López Carreira

A historia que vou contar sucedeu no concello de Castrelo de Miño durante a Guerra Civil; bueno chamarlle guerra o que en Galicia sucedeu non é de todo xusto, xa que foi un dos territorios onda o golpe do 18 de xullo do 36 triunfou, polo que máis que un choque bélico entre ámbolos dous bandos foi, máis ben, unha limpeza feita polos golpistas (práctica moi común feita no territorio da retagarda).

O ocorrido foi o seguinte: na vella estrada que vai de Castrelo a Ribadavia hai unha vella ponte construída en 1907, que viña a substituir outra medieval en ruínas dende había moito; dita construción hoxe está inutilizada polo novo trazado polo que descorre a estrada. Durante os primeiros meses da contenda fratricida esa ponte foi empregada polos “nacionales” para executar durante a noite aos presos republicanos. Alí remataban os “paseos” e logo guindaban ao río os corpos dos pobres infelices, para que as augas do Miño levaran as probas do abominable crime. Unha noite un reo negándose a deixarse matar agarrouse á beira da ponte para non caer ao frío río, mais un oficial (non sei se militar ou garda civil) colleu unha machada e cortoulle os dedos, o que fixo que o coitado caera ó Miño, tras desaparecer nas negras augas os seus executores dérono por morto. Uns anos máis tarde estaba ese oficial nun bar do barrio do Posío (Ourense) cando un estraño achegouse a el, o home nun primeiro momento non recoñeceu ao recen chegado, mais este presentouse amosándolle os tocos dos dedos amputados, o que pasou despois non se sabe moi ben: uns din que o tolleito só lle deu un golpe ao oficial, outros que o matou no mesmo bar, facendo valer ese vello dito de que a vinganza é un prato que se serve frío.

Esta historia co paso dos anos converteuse en lenda e espallouse a tódolos recunchos das terras ourensás. O certo é que o Ribeiro era zona dunha intensa actividade agrarista naqueles anos, e durante o 36 a comarca foi obxecto dunha dura represión levada a cabo polas autoridades e elites de Ribadavia, moi afíns ao bando golpista. A min esta historia contouma un veciño do meu pobo hai dous anos. A el contáralla seu pai que coñecera ao protagonista, que ó parecer era orixinario do lugar de Macendo, no concello de Castrelo de Miño, do nome do mesmo non se lembraba.

Ata fai pouco iso era todo o que sabía desta historia, pero cando menos o esperaba descubrín novos datos do que acontecera. Resulta que estes días acudimos a dita ponte uns compañeiros de Orballo e eu para quitar unhas fotos para este artigo. Ó volver a casa atopeime cun amigo e comenteille a onde fora, cando rematei de falarlle da nosa viaxe el contoume o seguinte: “Eu traballei nas obras desa ponte, tiñamos que pintala e reformala pero o fulano que nos contratara desapareceu un día e para máis non nos pagou… por iso hoxe inda están pechados cuns ferros os seus accesos, eran por mor da obra e tras nós deixala así quedou ata hoxe”. Pregunteille se sabía o que naquel lugar acontecera na Guerra e el tras sorrir díxome: “Cando estabamos choiando alí había un vello que acudía tódolos días a vernos traballar, el miraba para o lugar pero non nos falaba. Un día cando íamos parar almorzar achegouse e díxonos se podía pasar, nós por suposto deixámolo, e incluso invitámolo ao almorzo; el moi agradecido contounos o negro pasado daquela construción, que alí aforcaban xente ou algo así, non estou seguro. Entre as historias que nos contou estaba tamén a do tipo que lle cortaran os dedos, ao parecer o home foi preso tras vingarse do garda (se foi preso o máis seguro foi que o golpeara e non o matara, xa que a pena sería maior naquel caso). Inda se me poñen os pelos de punta ao lembrar coma o contaba, era coma se aquel home vivira en primeira persoa todo aquelo. A cousa foi que nun momento fixeime nas mans do vello e vin que non tiña dedos”.

David Sabucedo Cardero

Fotografía: David Nóvoa ( https://davidenese.wordpress.com/ )

Para saber máis:

Anselmo López Carreira, O Miño un caudal de historia. Ed. Xerais, Vigo 2014.