“Porque todo home é obrigado a morrer por tres cousas: a primeira pola súa lei; a segunda polo seu Rei; a terceira pola súa grei e pola cousa pública da súa cidade e liberdade desta.”

Irmandade de Antealtares (1458)

Nuno de Ousende mira pampo para o estado no que quedara súa vivenda tralo impacto do proxectil, unha cousa estaba clara a tregua estaba rota, o que a diplomacia non resolvía teríano que facer as armas. O 15 de setembro de 1455 unha pedra guindada dende o tellado da catedral de San Martiño “viraba” a vivenda do procurador do concello de Ourense, Nuno de Ousende, líder do bando municipalista, marcando o comezo de seis días de violencia continúa na cidade das Burgas.

Dende facía séculos a vella guerra bispo-concello tinguira de sangue as rúas da cidade, á chegada do bispo Pedro da Silva en 1448 marcaría outro capítulo deste conflito. Silva, tras tomar a mitra auriense, imporá pola forza seus dereitos coma señor feudal, pasando por riba de veciños e concello.

O verán de 1455 fora moi tenso nas relacións dos veciños co bispo e seus homes, xa que dende a catedral, o Pazo e o Curral do Bispo (as fortalezas do interior da cidade), e o Castelo Ramiro (nas aforas) estes non deixaban de asoballalos, facendo que Ourense se converterá nun polvorín a piques de estourar e botar por terra a tregua, acordada recentemente, entre o señor feudal e o órgano municipal. O apedramento da  casa do procurador foi a faísca que iniciou todo, xa que este era o símbolo da loita do concello por acadar a autonomía fronte o señor. O día seguinte os homes do Pazo e o Curral asasinan a un comerciante na rúa dos Arcediagos; e dende o tellado da catedral asetean e apedran varias casas da urbe (entre elas as do Conde de Santa Marta).

Esa morte será o feito que leve ao concello a rachar a tregua oficialmente e a autoproclamarse autónomo fronte o señor episcopal, dende ese día só habería un señor de Ourense, o rei (que estaba moi lonxe). Tras dous días de “calma chicha” volve a tormenta. O concello reúnese na Praza do Campo (hoxe Praza Maior), a esta xuntanza acoden moitos veciños, mais no transcurso desta 150 homes do Castelo Ramiro irrompen na cidade e atacan os alí reunidos, matando e ferindo a quen se puxera por diante; ao mesmo tempo os do Pazo do Bispo saen e prenden lume as casas que hai o redor desta fortaleza.

Estes terribles acontecementos levan o concello a actuar de inmediato, primeiro asinan un acordo co Conde de Santa Marta de axuda militar (facendo valer aquilo de “o inimigo do meu inimigo é meu amigo”).

A noite do sábado 20 de setembro as tropas municipais e do conde atacan os Pazos e o Curral, queimando as portas e entrando na residencia do bispo, a cal saquean, a batalla non produce baixas pero si numerosos feridos da milicia do concello. O domingo 21 os veciños exaltados pola vitoria anterior acoden en masa á toma da Torre Vella da catedral (onde se atopa a catapulta), producíndose unha nova vitoria do pobo, pero a un prezo maior, xa que durante a refrega morre un veciño. A revolta veciñal desta fin de semana saldaríase ca toma por parte do concello das fortalezas do interior da cidade, quedando coma único bastión señorial o castelo Ramiro, xa fora de Ourense, e unha relativa paz social que duraría uns poucos anos.

Un mes despois dos feitos un correxedor real viría a cidade no nome do rei para xulgar o ocorrido, mais foi acusado de ser moi pouco imparcial, adiviñades de que lado se postulou? Si do señor feudal (non esquezamos que inda estamos na Idade Media), pero este xuízo non alterou a situación acadada trala revolta. Este episodio  ocorrido na cidade do Miño sería a brisa que antecedeu á tempestade que sacudiría Galicia enteira, comezaban a levantarse aires de Irmandade.

David Sabucedo Cardero

Para saber máis:

A vida e a fala dos devanceiros.

Ferro Couselo, X. Ed. Xerais, Vigo, 1967.

A cidade de Ourense no século XV.

López Carreira, A. Ed. Deputación Provincial de Ourense,Ourense 1998.