O fotógrafo que tiña «ollos que pensaban»

Autor: Phillip Jeffries

---

 

Hoxe gustaríame contarvos a interesantísima e sorprendente historia dun fotógrafo, practicamente descoñecido, que non deixa de producirme asombro todas e cada unha das veces que penso na súa figura.

Estamos a falar de José Suárez, nado en Allariz, Ourense, en 1902. Sendo moi novo, o seu pai regálalle unha cámara de fotos, entrando nese momento nun arte do que xa non habería de separarse ata a súa morte.

Aos 19 anos comeza a compaxinar os seus estudos de Dereito, en Salamanca (onde faise bo amigo de moitos escritores, entre eles Unamuno) co seu traballo en diferentes revistas.

En 1932 publica o libro “50 fotos de Salamanca”, con prólogo do propio escritor ao que acabamos de mencionar incluído. A “favor” sería devolta a posteriores, cando recibe o encargo de fotografarlle ao longo de varias sesións, sendo un bo exemplo esta instantánea, de 1934, que faríase icónica.

No ano 36 comeza unha serie fotográfica baixo o título de “Mariñeiros”, baseada no traballo costeiro da súa Galicia natal. A pesar de conseguir completar esta tarefa e de rodar unha película sobre este tema que finalmente perderíase, a José Suárez, antifranquista, o inicio da Guerra Civil obrígalle a rematar o traballo en Arxentina. Sería o inicio dun exilio físico de máis de 20 anos e dun emocional que o acompañaría o resto da súa vida.

 

A unha de estas sesións de “Mariñeiros” pertence esta fotografía, aínda icónica en Galicia:

 

En Arxentina, ademais de seguir coa arte da fotografía, entraría tamén de cheo, xa de forma definitiva, no cine, ocupando toda clase de postos (director, director de fotografía de exteriores, axudante de dirección, iluminador ou asesor técnico).

Aquí unha fotografía tomada polo noso protagonista no ano 1938, pola que sinto unha especial fascinación, durante a rodaxe de “Los caranchos de la Florida”.

Todo isto é compatibilizado co traballo que leva a cabo en varias revistas, recibindo finalmente o encargo de ir ao Xapón en 1953 coma corresponsal, país do que se namoraría e no que pasaría dous anos enteiros, volvendo de novo en 1960.

Nesta época, e a modo de curiosidade, mencionar que nacería unha amizade co grandísimo Kurosawa.

Tras voltar de Arxentina, recollería o seu traballo desde época nunca exposición chamada “Vislumbre de Japón”, levada a cabo en Bos Aires.

 

Esta época sería tamén aproveitada polo artista para retratar os Andes, tendo coma obxectivo o levar a cabo retratos centrados na neve, outra das súas paixóns.

José Suárez daría a volta ao mundo ata en dúas ocasións, e viviría en sitios coma os mencionados Arxentina e Xapón, ou Uruguai. O problema é que a morriña pola súa terra era cada vez maior, sendo o desencanto definitivo as súas viaxes o Xapón, lugar que ao fotógrafo recordáballe en moitos aspectos a Galicia. Será entón cando decida voltar á península.

Aquí co seu can, Mambrino, ao que idolatraba, en Uruguai.

Xa de volta continúa traballando, pero a súa obra é bastante ignorada e parece que o mundo comeza a esquecerse del. A pesar de isto, aínda chéganlle algúns traballos, coma un libro sobre A Mancha publicado en 1965 e que recolle unha serie fotográfica en branco e negro seguindo a ruta de Don Quixote; ou o póstumo, publicado en 1982, “Galicia: terra, mar e xentes”, con 161 fotografías da nosa comunidade.

Foto tomada nesa serie sobre A Mancha, en 1965.

Tamén vivirá un breve período de tempo en Ibiza, época á que pertence esta foto:

José Suárez, moi propenso a sufrir de depresión, en parte motivada por ver como foi esquecido polo mundo , decidirá rematar coa súa vida nun hostal de A Garda, Pontevedra, a véspera de Reis de 1974. O fotógrafo, elegante ata o final, deixaría unha nota de despedida, pedindo perdón por calquera molestia que a súa morte puidera ocasionar.

Remataba desde xeito a vida dun artista que gozou de certo recoñecemento no seu momento, pero que co paso do tempo foi quedando relegado, ignorado polo gran público da época, e que endexamais ha de caer no esquecemento. Nos últimos anos, por sorte, estanse a levar a cabo algunhas exposicións sobre o seu traballo en distintos puntos do mundo polos que o fotógrafo pasou, pero a súa obra continúa a ser bastante descoñecida.

De José Suárez chegouse a dicir que “tiña ollos que pensaban”. Estamos ante un fotógrafo espectacular, que centrou a súa obra na figura humana, moi influído polas distintas vangardas europeas da época, obsesionado por retratar ás xentes dos distintos lugares polos que viaxaba e cuxo traballo merece, e moito, a pena ser visto.

Un artista ao que, e a modo de curiosidade, dicir que lle gustaba recorrer a pé a distancia entre Salamanca e Allariz, ataviado cunha mochila lixeira, cámara ao pescozo, rexistrando os distintos escenarios polos que ía pasando e retratando ás persoas coas que se cruzaba, algo que continuou a facer toda a súa vida, nunca obra que fala máis que de sobra por el, e ao que paréceme moi necesario reivindicar.